कपाशी पिकातील पोषक तत्वांच्या कमतरतेची लक्षणे व उपयांविषयी

कपाशी पिकातील पोषक तत्वांच्या कमतरतेची लक्षणे व उपयांविषयी (Symptoms and Remedies of Nutrient Deficiency in Cotton Crop):

Life cycle of Cotton plant

Leaves of cotton 

नायट्रोजनची कमतरता (Nitrogen Deficiency):

✓कपाशी पिकाची सर्व पाने पिवळ्या रंगाची होतात, गळतात.

✓कपाशी पिकाची वाढ थांबते.

जुनी पाने पक्व होण्याच्या अगोदरचं वाळून जातात.

उपायः

✓40% Nitrogen (इफको-युरीया) 100 ग्रॅम किंवा

✓19:19:19 (देहात न्यूट्री - NPK) 75 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाण्यामध्ये मिसळून फवारणी करा.

फॉस्फरसची कमतरता (Phosphorus Deficiency):

✓फॉस्फरसच्या कमतरतेमुळे कपाशीचे पीक बटू होते.

✓शाखांचे प्रमाण कमी होते.

✓पानांचा रंग हिरवा, निळा, होतो आणि पानांची वाढ थांबून पाने अखूड (अरुंद) राहतात

उपाय:

1)18:46:0 (ईफको-डी.ए.पी.) 100 ग्रॅम किंवा

2)

12:61:00 (देहात न्यूट्री - MAP) 75 ग्रॅम किंवा

3)00:52:34 (देहात न्यूट्री - MKP) 75 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाण्यामध्ये मिसळून फवारणी करा.

पोटॅशिअम कमतरता (Potassium Deficiency):

✓वाढ चांगली होत नाही.

✓जुनी पाने पिवळी पडुन किनाऱ्यावर कोरडी पडतात आणि नारंगी, पिवळा रंग जुन्या पानांमध्ये दिसु लागतो ज्यात अनेक क्लोरोटिक स्पॉट विकसित होतात जे नंतर मृत, तपकिरी होतात.

झिंक कमतरता (Zinc Deficiency):

✓जस्ताच्या कमतरतेमुळे पानामध्ये रंगद्रव्यांचा विकास न करण्याची प्रवृत्ती दिसून येते.

✓मुख्य शिरांबरोबर हरीतद्रव्याचे नुकसान झाल्यामुळे सफेद पट्टे पडल्यासारखे दिसतात.

✓जास्त प्रमाणामध्ये जस्ताची कामतरता असल्यास पेशीसमूहाचा काही भाग मृत होतो आणि पेशींची वाढ थांबते.

✓पाने लहान होतात आणि वर वळतात आणि कपाचा आकार घेतात, पीक झुडुपासारखे दिसते.

उपाय:

शेणखतासोबत झिंक सल्फेट मोनोहायड्रेट (देहात न्यूट्री - ZnSO4) 5 ते 7 किलो प्रति

लोह कमतरता (Iron Deficiency):

लोह कमतरतेची लक्षणे साधारणपणे नवीन पानावरती दिसून येतात.

1) हरीतद्रव्यांचे प्रमाण कमी होते व फिक्कट पट्टे समांतर ओळींमधून दिसतात.

2)जास्त प्रमाणामध्ये कमतरता असल्यास नवी पाने शिरांसह पूर्णपणे पांढरी पडतात व मुळांची वाढ देखील खुंटते.

उपायः

शेणखतासोबत फेरस सल्फेट (देहात न्यूट्री - FeSo4) 5 किलो प्रति एकरी द्यावे.

Zn12%-EDTA (देहात न्यूट्री - Zn12%) 15 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाण्यामध्ये मिसळून द्यावे.

बोरॉनची कमतरता Boron Deficiency):

✓पानांचा आकार विकृत होतो.

✓कळ्यांचे प्रमाण कमी होते.

✓फुले व बिया कमी प्रमाणात तयार होतात.

✓बोरॉन हा परागकणांसाठी आवश्यक घटक असल्यामुळे फुलांमधील फलन प्रक्रिया विस्कळीत होते.

✓अर्धी पिकलेली बोंड पडू लागतात.

✓नवीन कळ्या तयार होणे थांबते, वाढीचा भाग कोमेजून जातो आणि डायबॅकमुळे सुकतो.

उपाय:

✓बेसल डोस देताना चेलट्स बोरॉन 20% (देहात न्यूट्री - बोरॉन 20%) 2 किलो प्रति एकरी द्यावे.

✓चेलट्स बोरॉन 20% (देहात न्यूट्री - बोरॉन 20%) हे 15 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाण्यामध्ये मिसळून फवारणी करावी किंवा 500 ग्रॅम प्रति एकरी ड्रीप मधून 7 दिवसाच्या अंतराने 2 ते 3 वेळा सोडावे.

Agricos 🌾

✍️वैष्णवी निमकर 

B. Sc ( Hons) Agriculture