Fencing

पारंपारिक अडथळ्यांच्या तुलनेत स्मार्ट कुंपण शेतीतील अतिक्रमणाच्या घटना ८०% पर्यंत कमी करू शकते."

अनुक्रमणिका

शेत कुंपण म्हणजे 

शेतीचे वन्यजीव आणि जनावरांपासून संरक्षण करण्यासाठी लावलेले कुंपण, जे मुख्यतः तार किंवा जाळीचे असते. 

*महाराष्ट्र शासनाने शेतकऱ्यांना कुंपण खर्चासाठी आर्थिक मदत करण्यासाठी 'तार कुंपण अनुदान योजना' (Fencing Subsidy Scheme) सुरु केली आहे. 

#या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांचे होणारे नुकसान कमी करणे आणि पिकांचे संरक्षण 

कुंपणाचे महत्त्व 

पिकांचे संरक्षण:

जंगली प्राणी (डुकरे, हरणे, माकडं) आणि पाळीव जनावरांपासून पिकांचे संरक्षण होते, त्यामुळे उत्पादनात वाढ होते.

आर्थिक नुकसान टाळणे:

वन्यजीवांच्या हल्ल्यांमुळे होणारे पिकांचे नुकसान टाळता येते.

मानसिक तणाव कमी:

शेतीतील प्राण्यांच्या धोक्यामुळे येणारा मानसिक ताण कमी होतो.

तार कुंपण अनुदान योजना

उद्दिष्ट:

शेतकऱ्यांना तार कुंपण लावण्यासाठी आर्थिक मदत करणे. 

फायदे:

या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक अडचणी कमी होऊन शेतीत स्थिरता येते. 

कुंपण उभारताना विचारात घेण्यासारख्या गोष्टी

✓कुंपणाचा प्रकार:

शेतीच्या गरजेनुसार तारेचे कुंपण, जाळीचे कुंपण किंवा इतर योग्य प्रकार निवडणे. 

✓खर्चाचा अंदाज:

कुंपण उभारण्यासाठी लागणारा खर्च आणि उपलब्ध अनुदान यांचा विचार करणे. 

सुरक्षा:

कुंपण मजबूत आणि टिकाऊ असावे, जेणेकरून ते वन्य प्राण्यांना रोखू शकेल. 

पारंपारिक अडथळ्यांच्या तुलनेत स्मार्ट कुंपण शेतीतील अतिक्रमणाच्या घटना ८०% पर्यंत कमी करू शकते."

1) वन्यजीव आणि मानवी हस्तक्षेपामुळे पिकांचे आणि पशुधनाचे नुकसान होण्याच्या वाढत्या घटनांमुळे , २०२५ मध्ये कुंपण प्रणाली प्रभावीपणे धोक्यांना रोखण्यासाठी तयार केल्या आहेत . ग्रामीण अर्थव्यवस्थांमध्ये हे विशेषतः आवश्यक आहे जिथे प्रत्येक मालमत्तेला एकूण शाश्वततेसाठी संरक्षणाची आवश्यकता असते.

२. जमिनीच्या सीमा आणि वाद प्रतिबंध

शेताच्या सीमांचे सीमांकन हे कुंपण घालण्याचे आणखी एक अपरिहार्य कार्य आहे:

3)जमिनीचे भूखंड आणि नियुक्त क्षेत्रे स्पष्टपणे चिन्हांकित करते .

4)शेजारच्या मालमत्तेशी होणारे अतिक्रमण आणि वाद रोखते .

5) संसाधन व्यवस्थापन आणि शेतीच्या कामकाजाचे नियोजन करण्यात मदत करते .

6) सीमा स्पष्ट करून, शेतीमध्ये कुंपण घालणे केवळ मालमत्ता आणि संसाधने सुरक्षित करत नाही तर शेतकऱ्यांमध्ये विश्वास आणि सहकार्य देखील वाढवते.

7)  पशुधन व्यवस्थापन आणि फिरते चरणे

पशुधन नियंत्रण आणि कुरण व्यवस्थापनात 

कुंपण देखील महत्त्वाची भूमिका बजावते :

✓प्राण्यांना नियुक्त केलेल्या क्षेत्रात ठेवते आणि भटकंतीमुळे होणारे नुकसान टाळते.

✓रोटेशनल चराई सुलभ करते - कुरणाची शाश्वतता वाढवण्यासाठी , मातीचे आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि पशुधनाचे आरोग्य सुधारण्यासाठी एक सिद्ध पद्धत .

पशुधन अपघातांचा धोका कमी करते (उदा., रस्त्यावर भटकणे), त्यामुळे दायित्वे आणि तोटा कमी होतो.

✓ उत्पादकता आणि अन्न सुरक्षा वाढवणे

शेती कुंपणाची बहुआयामी भूमिका उत्पादकता वाढविण्यात विस्तारते :

वन्यजीव, कीटक आणि चोरीमुळे होणारे पिकांचे नुकसान कमी करणे .

✓कृषी वनीकरण आणि अचूक शेतीचे एकत्रीकरण यासारख्या शाश्वत शेती पद्धतींना समर्थन देणे .

✓शेतकऱ्यांना उत्पादन सुधारण्यावर आणि अन्न सुरक्षेच्या भविष्यासाठी सर्वोत्तम पद्धतींचा अवलंब करण्यावर लक्ष केंद्रित करण्याची परवानगी देणे .

✓ सुरक्षितता, सुरक्षा आणि ग्रामीण समुदाय कल्याण

ग्रामीण भागात, कुंपण केवळ पिके आणि प्राण्यांचे संरक्षण करत नाहीत - ते शेतकरी समुदायांचे कल्याण याद्वारे करतात:

✓उपजीविकेला धोका निर्माण करणाऱ्या अतिक्रमण आणि चोरीच्या घटना कमी करणे .

शेतजमिनीजवळ किंवा परिसरात राहणाऱ्या मुलांसाठी आणि बिगरशेती रहिवाशांसाठी सुरक्षितता सुनिश्चित करणे .

 हस्तक्षेपामुळे पिकांचे आणि पशुधनाचे नुकसान होण्याच्या वाढत्या घटनांमुळे , २०२५ मध्ये कुंपण प्रणाली प्रभावीपणे धोक्यांना रोखण्यासाठी तयार केल्या आहेत . ग्रामीण अर्थव्यवस्थांमध्ये हे विशेषतः आवश्यक आहे जिथे प्रत्येक मालमत्तेला एकूण शाश्वततेसाठी संरक्षणाची आवश्यकता असते.

२. जमिनीच्या सीमा आणि वाद प्रतिबंध

शेताच्या सीमांचे सीमांकन हे कुंपण घालण्याचे आणखी एक अपरिहार्य कार्य आहे:

जमिनीचे भूखंड आणि नियुक्त क्षेत्रे स्पष्टपणे चिन्हांकित करते .

शेजारच्या मालमत्तेशी होणारे अतिक्रमण आणि वाद रोखते .

संसाधन व्यवस्थापन आणि शेतीच्या कामकाजाचे नियोजन करण्यात मदत करते .

सीमा स्पष्ट करून, शेतीमध्ये कुंपण घालणे केवळ मालमत्ता आणि संसाधने सुरक्षित करत नाही तर शेतकऱ्यांमध्ये विश्वास आणि सहकार्य देखील वाढवते.

३. पशुधन व्यवस्थापन आणि फिरते चरणे

पशुधन नियंत्रण आणि कुरण व्यवस्थापनात कुंपण देखील महत्त्वाची भूमिका बजावते :

प्राण्यांना नियुक्त केलेल्या क्षेत्रात ठेवते आणि भटकंतीमुळे होणारे नुकसान टाळते.

रोटेशनल चराई सुलभ करते - कुरणाची शाश्वतता वाढवण्यासाठी , मातीचे आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि पशुधनाचे आरोग्य सुधारण्यासाठी एक सिद्ध पद्धत .

पशुधन अपघातांचा धोका कमी करते (उदा., रस्त्यावर भटकणे), त्यामुळे दायित्वे आणि तोटा कमी होतो.

४. उत्पादकता आणि अन्न सुरक्षा वाढवणे

शेती कुंपणाची बहुआयामी भूमिका उत्पादकता वाढविण्यात विस्तारते :

✓वन्यजीव, कीटक आणि चोरीमुळे होणारे पिकांचे नुकसान कमी करणे .

✓कृषी वनीकरण आणि अचूक शेतीचे एकत्रीकरण यासारख्या शाश्वत शेती पद्धतींना समर्थन देणे .

✓शेतकऱ्यांना उत्पादन सुधारण्यावर आणि अन्न सुरक्षेच्या भविष्यासाठी सर्वोत्तम पद्धतींचा अवलंब करण्यावर लक्ष केंद्रित करण्याची परवानगी देणे .

✓ सुरक्षितता, सुरक्षा आणि ग्रामीण समुदाय कल्याण ग्रामीण भागात, कुंपण केवळ पिके आणि प्राण्यांचे संरक्षण करत नाहीत - ते शेतकरी समुदायांचे कल्याण याद्वारे करतात:

उपजीविकेला धोका निर्माण करणाऱ्या अतिक्रमण आणि चोरीच्या घटना कमी करणे .

शेतजमिनीजवळ किंवा परिसरात राहणाऱ्या मुलांसाठी आणि बिगरशेती रहिवाशांसाठी सुरक्षितता सुनिश्चित करणे .

10 Low-Investment, High-Profit Agri Business Ideas in 2025

२०२५ मध्ये कुंपण शेतीला आकार देणारे नवोन्मेष आणि साहित्य

तंत्रज्ञानातील प्रगती आणि टिकाऊ, पर्यावरणपूरक साहित्याच्या वापरामुळे अलिकडच्या काळात शेतीतील कुंपण आणि कुंपण घालण्याच्या क्षेत्रात क्रांती घडली आहे . आधुनिक शेती सुरक्षित करण्यासाठी आणि व्यवस्थापित करण्यासाठी या नवकल्पना नवीन युगात कशा सुरू होत आहेत 

✍️Vaishnavi Nimkar 

B.Sc Agriculture